KIRIM MUHACİRLERİNİN TEKFURDAĞI SANCAĞINA İSKÂNI (1860 - 1861)

الملخص

Osmanlı Devleti XVII. yüzyıldan itibaren siyasi, askeri ve ekonomik olarak buhranlı bir sürecin içine girmiş ve savaş meydanlarında ağır yenilgiler alarak büyük toprak kayıpları yaşamıştır. Bu esnada Osmanlı topraklarının kuzeyinde büyük bir güç olarak ortaya çıkan Rus Çarlığı takip ettiği emperyalist politikalar gereği gözünü Kırım topraklarına dikmiştir. Sıcak denizlere ulaşmada Kırım’ı önemli bir engel olarak gören Ruslar bu bölgeyi ele geçirmeye yönelik aktif bir siyaset izlemiştir. Osmanlı Devleti Rusya’nın izlediği yayılmacı politikalar karşısında XVII. ve XVIII. yüzyıl boyunca çeşitli defalar bu devletle savaşmış ancak ağır yenilgilere uğramıştır. Rusya, 1774 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda imzalan Küçük Kaynarca Antlaşması’yla Kırım’ın bağımsız bir hanlık olduğunu Osmanlı Devleti’ne kabul ettirmiş ardından 1783 yılında Kırım topraklarını ilhak etmiştir.

Rusya, Kırım topraklarını ilhak ettikten sonra sistemli bir asimilasyon politikası izleyerek Kırım halkını göçe zorlamıştır. Kırım’dan göç hareketleri 1772 yılından itibaren başlamış ve 1792’den sonra yoğunlaşmaya başlamıştır. Göçlerin kitlesel boyutlara ulaşması ise 1853-1856 Kırım Savaşı’ndan sonra gerçeklemiştir. Osmanlı Devleti bir zamanlar himayesi altında bulunan ve düşman Rusya’nın eline düşen Müslüman Kırım halkına kapılarını açarak onları Anadolu ve Rumeli’de bulunan çeşitli vilayet ve sancaklar dâhilinde iskân etmiştir. Kırım muhacirlerinin Anadolu’da iskân edildiği önemli yerlerden biri Tekfurdağı sancağıdır. Bu çalışmada Kırım muhacirlerin Tekfurdağı sancağına iskân süreci Osmanlı Arşivi’nden tespit edilen belgeler ışığında ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.